Verplichte VOG voor decentrale bestuurders
Sinds 1 januari 2023 moeten bestuurders op lokaal en regionaal niveau (zoals wethouders, gedeputeerden, leden van het dagelijks bestuur van waterschappen en eilandgedeputeerden) een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) overleggen om benoemd te kunnen worden. Dit is vastgelegd in de Wet bevorderen integriteit en functioneren decentraal bestuur.
Uit een VOG blijkt dat een bestuurder geen strafrechtelijk verleden heeft dat een risico vormt voor de uitoefening van zijn of haar functie. Justis beoordeelt of er strafbare feiten op naam van de aanvrager staan die belemmerend kunnen zijn voor de betreffende functie.
Naast de verplichte VOG versterkt de nieuwe wet ook de informatiepositie van de commissaris van de Koning, zodat deze beter kan adviseren en bemiddelen bij integriteitsvraagstukken binnen gemeenten.
Vervolgwetgeving over integriteit
De invoering van de VOG is slechts een eerste stap in het versterken van het integriteitsbeleid voor decentrale bestuurders. Momenteel wordt gewerkt aan een tweede wetsvoorstel, waarin een verplichte integriteitsrisicoanalyse voor kandidaat-bestuurders wordt vastgelegd. Daarnaast wordt onderzocht welke verdere verbeteringen nodig zijn op het gebied van integriteit.
De basis voor deze beleidsontwikkeling werd gelegd met twee essays, gepubliceerd begin 2022. Deze werden geschreven door oud-minister en oud-burgemeester Gerd Leers en hoogleraar staatsrecht Hansko Broeksteeg en bevatten bouwstenen voor toekomstig integriteitsbeleid.
Om deze inzichten verder te verdiepen, organiseerde het ministerie van BZK in samenwerking met onderzoeksbureau Berenschot drie expertbijeenkomsten in Utrecht. Hierin bespraken onder andere commissarissen van de Koning, burgemeesters, wethouders en raadsleden het huidige integriteitsbeleid en mogelijke verbeterpunten.
Besprekingen over bestuurlijke integriteit
Tijdens de bijeenkomsten op 25 november en 9 december 2022 werden trends, knelpunten en mogelijke oplossingen besproken. De gesprekken richtten zich op de rol van de Rijksoverheid bij integriteitskwesties, de omgang met integriteitsdilemma’s en de positie van burgemeesters in dit kader.
Op 3 februari 2023 vond een afsluitende bijeenkomst plaats, waarin de belangrijkste inzichten uit de eerdere sessies verder werden aangescherpt. Deze bijeenkomst werd afgesloten met een paneldiscussie, waarin onder anderen Hans Oosters (commissaris van de Koning in Utrecht), Liesbeth Spies (burgemeester van Alphen aan den Rijn) en Hansko Broeksteeg reflecteerden op de ontwikkelingen en aangaven welke maatregelen zij wenselijk achten.
Toekomstige nota integriteit openbaar bestuur
De uitkomsten van deze bijeenkomsten worden verwerkt in de nota integriteit openbaar bestuur, die de minister van BZK binnenkort naar de Tweede Kamer zal sturen. Hierin wordt uiteengezet hoe het integriteitsbeleid voor het centrale en decentrale bestuur en rijksambtenaren eruitziet en op welke punten verdere aanscherping nodig is. De ervaringen en aanbevelingen uit de praktijk spelen hierbij een belangrijke rol.
Bron: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, https://www.politiekeambtsdragers.nl/actueel/nieuws/2023/3/15/verplichte-vog-verklaring-voor-decentrale-kandidaat-bestuurders
